ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Βρίσκεται στην Αθήνα για το Διεθνές Συνέδριο για τον Μαρξ που οργανώνει το Ιδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Η Χιλιανή κοινωνιολόγος και δημοσιογράφος Μάρτα Χάρνεκερ μιλά στην «Εφ.Συν.» για τη μηχανιστική προσέγγιση του μαρξισμού στη Λ. Αμερική από ορισμένους διανοούμενους, αλλά και για τις επιτυχίες και τα σφάλματα των κυβερνήσεων σε Βενεζουέλα και Βραζιλία.
Εκφράζει την πεποίθησή της ότι σήμερα η ιστορική συγκυρία είναι με το μέρος των επαναστατικών και όχι των συντηρητικών δυνάμεων.
● Βρίσκεστε στην Ελλάδα για το Διεθνές Συνέδριο σχετικά με την επικαιρότητα του θεωρητικού συστήματος του Καρλ Μαρξ. Εν μέσω μιας δριμείας χρηματοπιστωτικής κρίσης, ποια μαθήματα μπορούμε να αντλήσουμε από την κριτική του Μαρξ στην πολιτική οικονομία;
Νομίζω ότι είναι απίστευτο το πώς ο Μαρξ μπόρεσε να προβλέψει τι θα γινόταν παγκόσμια με την ανάπτυξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.
Για να αναφέρω μόνο ορισμένες απ' αυτές τις προβλέψεις: μίλησε για την τάση για συγκέντρωση πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια (δες τις πολυεθνικές), τη συνειδητή τεχνική εφαρμογή της επιστήμης στη διαδικασία της παραγωγής γενικά και, ειδικότερα, στην εκμετάλλευση της γης (δες τη ρομποτική και τη διαγονιδιακή γεωργία), την ενσωμάτωση όλων των λαών στο δίκτυο της παγκόσμιας αγοράς και, μαζί μ' αυτό, την ανάπτυξη του διεθνούς χαρακτήρα του καπιταλιστικού καθεστώτος (δες την παγκοσμιοποίηση) κ.λπ.
Μπόρεσε να τα προβλέψει όλα αυτά επειδή είχε την ικανότητα να ανακαλύπτει τη λογική με την οποία λειτουργεί το κεφάλαιο και, κάνοντάς το αυτό, προσπαθούσε να εξοπλίσει τους εργάτες με τα θεωρητικά εργαλεία για την απελευθέρωσή τους.
● Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τη μηχανιστική χρήση του μαρξισμού;
Πρέπει να μπορούμε να κάνουμε τη διάκριση στον τρόπο μελέτης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής: μεταξύ ενός θεωρητικού και αφηρημένου αντικειμένου και της συγκεκριμένης ιστορικής μελέτης ενός κοινωνικού σχηματισμού και της ταξικής πάλης στο εσωτερικό του.
Αν δεν έχουμε κατά νου αυτά τα διαφορετικά επίπεδα αφαίρεσης και εφαρμόζουμε τις έννοιες του Μαρξ μηχανικά, σαν να μην έχει αλλάξει η πραγματικότητα τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια, θα οδηγηθούμε, όπως πολλοί από τους Λατινοαμερικανούς μαρξιστές διανοούμενους και ακτιβιστές, να θέλουμε να «χωρέσουμε» τη δική μας πραγματικότητα στις κλασικές έννοιες, με αποτέλεσμα να μην μπορέσουμε να κατανοήσουμε τα νέα φαινόμενα που υπάρχουν στην περιοχή μας, έξω απ' αυτές τις παραμέτρους.
Με την ομιλία μου στο Συνέδριο για το «Κεφάλαιο» του Μαρξ θα δείξω αυτά τα νέα φαινόμενα και θα επιδιώξω να παρουσιάσω ορισμένες σκέψεις για το τι συμβαίνει στην περιοχή μας τις τελευταίες δεκαετίες, παρουσιάζοντας με ποιο τρόπο αυτά προσεγγίζουν ή αφίστανται απ' όσα εξέθεσε ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο».
● Ποια είναι η βασικότερη αλλαγή από την εποχή του Μαρξ;
Ενα από τα πράγματα που έχουν όντως αλλάξει από την εποχή του Μαρξ μέχρι σήμερα είναι η κατάσταση της παγκόσμιας βιομηχανικής εργατικής τάξης και, κυρίως, στη Λατινική Αμερική.
Δεν έχουμε πια μεγάλη συγκέντρωση εργατών σε μεγάλες εργατικές γειτονιές.
Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στην εφαρμογή νεοφιλελεύθερων οικονομικών μέτρων, όπως οι επισφαλείς εργασιακές συνθήκες και οι υπεργολαβίες, αλλά και στη στρατηγική του κοινωνικού κατακερματισμού, ο οποίος έχει διχάσει εσωτερικά την εργατική τάξη.
Η κρίσιμη έμφαση που τίθεται στη βιομηχανική εργατική τάξη οδήγησε τα λατινοαμερικάνικα κόμματα να μη δώσουν την πρέπουσα προσοχή στα ειδικά χαρακτηριστικά του επαναστατικού κοινωνικού υποκειμένου της ηπείρου.
Για πολλά χρόνια δεν μπορέσαμε να αντιληφθούμε τον ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι ιθαγενείς λαοί και οι χριστιανοί στις επαναστάσεις της Λατινικής Αμερικής.
● Το ρήγμα μεταξύ του 99% και του 1% και οι αυξανόμενες ανισότητες αναβιώνουν την έννοια της ταξικής πάλης, η οποία για αρκετές δεκαετίες θεωρούνταν νεκρή. Ωστόσο, αυτό που βλέπουμε είναι ότι η Αριστερά δεν καταφέρνει να εκμεταλλευτεί αυτή την πραγματικότητα και να επεξεργαστεί μια ρεαλιστική και πειστική εναλλακτική στον καπιταλισμό.
Νεκρή ήταν η έννοια της ταξικής πάλης ή έφταιγε το ότι εκείνοι που συμμερίζονταν αυτή την άποψη δεν γνώριζαν ότι η ιστορική διαδικασία αναπτύσσεται με κύματα;
Υπάρχουν περίοδοι ηρεμίας, κατά τις οποίες με μια όχι και τόσο προσεκτική ματιά φαίνεται ότι η ταξική πάλη έχει εξαφανιστεί.
Στη συνέχεια όμως έρχονται περίοδοι, κατά τις οποίες πολλοί κοινωνικά καταπιεσμένοι τομείς αρχίζουν να ενεργοποιούνται, μέχρι που φτάνουν στη μαζική έκφραση της απόρριψης, κάτι που έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Επισημαίνετε την ανικανότητα της Αριστεράς να εκμεταλλευτεί αυτή την πραγματικότητα.
Νομίζω ότι γενικεύετε πολύ και, πάντως, αυτό δεν ισχύει για την Αριστερά της Λατινικής Αμερικής.
Οσο για τον νεοφιλελευθερισμό και τον τρόμο που παράγει; Η διεύρυνση της πείνας και της αθλιότητας, η αυξανόμενα άνιση κατανομή του πλούτου, η καταστροφή της φύσης και η αυξανόμενη απώλεια κυριαρχίας φτάνουν σε ένα σημείο όπου οι άνθρωποι αντιδρούν.
Στην αρχή προβάλλουν αντίσταση και στη συνέχεια περνάνε στην επίθεση, η οποία κάνει δυνατή την εκλογή αριστερών προεδρικών υποψηφίων, με αντι-νεοφιλελεύθερα προγράμματα.
● Τι έχει αλλάξει στην «πίσω αυλή των ΗΠΑ»;
Ενας νέος συσχετισμός δυνάμεων εγκαθιδρύθηκε στην περιοχή μας, ο οποίος έκανε πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ να πετύχουν τους στόχους τους.
Αλλά, όπως αναμενόταν, δεν έπαψαν ποτέ να επιδιώκουν να σταματήσουν την πρόοδο των διαδικασιών μας, -επιδιώξεις που έχουν ορισμένες προσωρινές επιτυχίες τα τελευταία χρόνια-, εκμεταλλευόμενες τις μεγάλες οικονομικές δυσκολίες που προέκυψαν εξαιτίας της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού και ιδιαίτερα την πτώση της τιμής των πρώτων υλών: υπερ-νεοφιλελεύθεροι ηγέτες εγκαταστάθηκαν στην Αργεντινή και στη Βραζιλία, οι οποίοι προσπαθούν να μπλοκάρουν τις κατακτήσεις της μπολιβαριανής επανάστασης.
Ομως, παρότι σήμερα υπάρχουν ορισμένα πισωγυρίσματα στην περιοχή, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη Λατινική Αμερική που κληρονόμησε ο Τσάβες και σε εκείνη που μας κληροδότησε.
Μια αντικειμενική ματιά θα αναγνώριζε ότι έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος σε ορισμένες από τις πιο προοδευτικές μας χώρες, οι οποίες, όπως είπε ο Σιμόν Ροντρίγκες, έπρεπε «να επινοήσουν, προκειμένου να μην υποπέσουν σε λάθη».
Και από οικονομικής απόψεως, υπάρχουν τρεις χώρες που κυβερνώνται από την Αριστερά, οι οποίες είναι πολύ επιτυχημένες εν μέσω αυτής της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης: η Βολιβία, η Νικαράγουα και ο Ισημερινός. Κάνουν σημαντικά βήματα μπροστά.
● Σε πολλά από τα γραπτά σας εξετάζετε τις τροχιές που διέγραψαν αρκετές προοδευτικές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική, καθώς προσπαθούν να αναπτύξουν εναλλακτικά μοντέλα απέναντι στον καπιταλισμό. Πώς εκτιμάτε αυτή την πορεία, ιδίως μετά τις εξελίξεις σε Βραζιλία και Βενεζουέλα;
Πρώτα απ' όλα, πρέπει να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στο τι συνέβη στη Βραζιλία με τις κυβερνήσεις του Λούλα και της Ντίλμα και στο τι συνέβη στη Βενεζουέλα.
Ακόμα και εάν και οι δύο μοιράζονται τους αγώνες για κοινωνική ισότητα, πολιτικό εκδημοκρατισμό, εθνική κυριαρχία και περιφερειακή ολοκλήρωση, ο συσχετισμός δυνάμεων στη Βραζιλία δεν επέτρεψε να αλλάξουν οι κανόνες του συνταγματικού παιχνιδιού, όπως έγινε στη Βενεζουέλα, όπου καθιερώθηκε ένα προοδευτικό Σύνταγμα.
Μπορούμε να πούμε ότι στη Βραζιλία οι κυβερνήσεις του Εργατικού Κόμματος (P.T.) έδωσαν έμφαση στα κοινωνικά ζητήματα, αλλά δεν μπόρεσαν να «σπάσουν» τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα.
Στη Βενεζουέλα, ο προσανατολισμός της κυβέρνησης του Τσάβες ήταν να χτίσει μια νέα κοινωνία, εναλλακτική στον καπιταλισμό, τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα, και για να το κάνει αυτό έπρεπε να αρχίσει από το κράτος που κληρονόμησε και γι' αυτό το πρώτο βήμα που προώθησε ήταν να αλλάξει τους συνταγματικούς κανόνες του παιχνιδιού: ένα νέο Σύνταγμα γεννήθηκε, κάτι για το οποίο ο πρωταγωνιστικός ρόλος του λαϊκού παράγοντα ήταν ουσιώδης.
Η ανάγκη να είναι πρωταγωνιστής ο λαός ήταν ένα στοιχείο που διέκρινε τις προτάσεις της κυβέρνησης για έναν δημοκρατικό σοσιαλισμό από άλλες σοσιαλιστικές εμπειρίες, στις οποίες ήταν το κράτος εκείνο που έλυνε τα προβλήματα και οι πολίτες απλώς εισέπρατταν τα οφέλη.
● Και στη Βραζιλία;
Αυτό ήταν που συνέβη στη Βραζιλία με το σχέδιο οικογενειακού επιδόματος (Bolsa Familia). Εκατομμύρια βραζιλιάνικων φτωχών οικογενειών εισέπρατταν παθητικά ένα δώρο από το κράτος.
Οταν ικανοποιήθηκαν οι βασικές τους ανάγκες, εμφανίστηκαν νέες, οι οποίες δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν, εξαιτίας των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου.
Η αντιπολίτευση εκμεταλλεύτηκε αυτή την κατάσταση για να οργανώσει διαδηλώσεις ενάντια στην κυβέρνηση και έφτασε να ενώσει τις δυνάμεις στο Κοινοβούλιο, καθιστώντας δυνατό το θεσμικό πραξικόπημα που είδαμε.
Ο προσανατολισμός της κυβέρνησης Τσάβες ήταν εντελώς διαφορετικός.
Ηταν πεισμένος ότι σοσιαλισμός δεν μπορούσε να επιβληθεί από τα πάνω με διατάγματα, αλλά ότι έπρεπε να οικοδομηθεί από τον λαό.
Γι' αυτό προώθησε τη δημιουργία διαφόρων τρόπων οργάνωσης του λαού – χώρων στους οποίους μπορούν να συζητήσουν για τις ανάγκες τους και να σχεδιάσουν πώς θα τις ικανοποιήσουν με τη βοήθεια του κράτους, όπως τα κοινοτικά συμβούλια, τα εργατικά συμβούλια και οι κομμούνες.
Σ' αυτή τη διαδικασία οι επαίτες του παρελθόντος μεταμορφώνονται σε ανθρώπους που κατακτούν οι ίδιοι λύσεις.
Και αυτοί είναι οι λαϊκοί τομείς που υποστήριξαν τον Τσάβες και στη συνέχεια τον Μαδούρο, ως διάδοχό του.
● Ποια θεωρείτε ότι είναι η κληρονομιά του Τσάβες;
Αναμφίβολα, αυτό που έσπειρε ο Τσάβες έχει σημαδέψει πολλούς ανθρώπους του λαού και τους ωρίμασε, όπως μπόρεσα προσωπικά να διαπιστώσω κατά τη διάρκεια των χρόνων που έζησα στη Βενεζουέλα.
Πιστεύω πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι που τους δόθηκε η ευκαιρία να σπουδάσουν, να σκεφτούν, να συμμετάσχουν, να οικοδομήσουν και να πάρουν αποφάσεις, θα έχουν ενισχύσει την αυτοπεποίθησή τους και θα έχουν ωριμάσει ως ανθρώπινες υπάρξεις, ώστε να υπερασπιστούν αυτή τη διαδικασία.
Σ' αυτήν μπορεί να έχουν γίνει λάθη και να υπάρχουν αδυναμίες, αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι στη Βενεζουέλα έχει φτιαχτεί ένα νέο επαναστατικό υποκείμενο.
● Πώς εξηγείτε όμως τη χαοτική οικονομική κατάσταση στη χώρα;
Με την εκμετάλλευση του τεράστιου κενού εξουσίας που άφησε η φυσική απουσία του Τσάβες, η διαδικασία ενίσχυσης των επιθέσεων κατά της μπολιβαριανής επαναστατικής διαδικασίας κλιμακώθηκε, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας.
Καθώς θα ήταν πολύ δύσκολο να επιχειρηθεί ακόμα ένα πραξικόπημα ενάντια στον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο –ο οποίος έχει προσπαθήσει να είναι συνεπής με την κληρονομιά του Τσάβες– ο οικονομικός πόλεμος ξεκίνησε και εντατικοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου: η κυβέρνηση της Βενεζουέλας έχει δεχτεί ισόποσες επιθέσεις με εκείνες που δέχτηκε ο Τσάβες σε δεκατέσσερα χρόνια.
Ενας από τους σκοπούς τους ήταν να επηρεαστεί το σύστημα πρόσβασης στα βασικά τρόφιμα σε επιδοτούμενες τιμές, το οποίο υπάρχει από το 2003, με σημαντικά αποτελέσματα στη διασφάλιση του δικαιώματος στην τροφή.
Κάτι που μοιάζει πολύ με ό,τι συνέβη στη Χιλή για να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε: μαύρη αγορά στο δολάριο, παράλυση ορισμένων επιχειρήσεων, σκόπιμη προσπάθεια να προκληθεί φόβος στους ξένους επενδυτές και στους ντόπιους επιχειρηματίες, διεθνής εκστρατεία για να προωθηθεί η εικόνα μιας χώρας σε χρεοκοπία.
● Ποιες στρατηγικές ακολούθησαν γι' αυτό;
Σύμφωνα με τη Βενεζουελάνα οικονομολόγο Πασκουαλίνα Κούρτσιο, δύο κύριες στρατηγικές έχουν εφαρμοστεί για να προκαλέσουν δυσαρέσκεια στον πληθυσμό: τεχνητός πληθωρισμός και ενορχηστρωμένες ελλείψεις.
Αυτό επιτεύχθηκε, από τη μία μεριά, μέσω της χειραγώγησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών στην παράλληλη και στην παράνομη αγορά, η οποία συμπτωματικά αυξάνεται γεωμετρικά στους μήνες πριν από τις εκλογές, και από την άλλη μέσω της χειραγώγησης των μηχανισμών για τη διανομή των βασικών αγαθών (κράτημα των προϊόντων εκτός καταστημάτων, λαθρεμπόριο στα σύνορα), προκειμένου να προκληθούν τεχνητές ελλείψεις.
Αυτά τα μονοπώλια στις εισαγωγές και οι τραπεζίτες, οι οποίοι δεν παράγουν αγαθά αλλά απλώς βγάζουν σημαντικά κέρδη μέσω της διαφοράς της τιμής ανάμεσα σ' εκείνη με την οποία αγοράζουν στο εξωτερικό και σ' εκείνη που πωλούν στο εσωτερικό, μέσω του καθορισμού των τιμών των εισαγόμενων προϊόντων με ολιγοπωλιακό τρόπο, μέσω της παράλληλης συναλλαγματικής ισοτιμίας, η οποία είναι πολύ ψηλότερη (κατά 14,5 φορές) από την πραγματική αξία των αγαθών υπολογισμένη σε εθνικό νόμισμα.
Αυτή η αύξηση στις τιμές των βασικών αγαθών όντως πλήττει τους πολίτες της Βενεζουέλας, αλλά επίσης δουλεύει κατά τομέων της αστικής τάξης, οι οποίοι παράγουν είδη καθημερινής χρήσης.
Από την άλλη, για να αυξήσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια, προκαλούν τεχνητές ελλείψεις με το να μη φέρνουν αυτά τα προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων με έναν κανονικό ρυθμό και σε επαρκείς ποσότητες.
● Για τα προβλήματα αυτά ευθυνόταν μόνο η «άλλη πλευρά»;
Αυτές οι επιθέσεις διεξάγονται σε γόνιμο έδαφος, όχι μόνο εξαιτίας της δραστικής πτώσης της τιμής του πετρελαίου, αλλά και εξαιτίας της αδυναμίας της οικονομικής πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση, η οποία δεν μπόρεσε να προβλέψει αυτή την πτώση.
Και αυτό προστίθεται στην πολιτική συναλλαγματικών ισοτιμιών και σε μια πολιτική μαζικών εισαγωγών, η οποία αποθάρρυνε την εγχώρια παραγωγή και έφερε τη χώρα σε μια κατάσταση, στην οποία εξαρτάται όλο και πιο πολύ από τις εισαγωγές.
Ομως κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ένας τομέας της αστικής τάξης της Βενεζουέλας και η διεφθαρμένη κρατική γραφειοκρατία επωφελούνται απ' αυτή την αντικειμενική κατάσταση για να βαθύνουν την πραγματική κρίση και να ανατρέψουν την κυβέρνηση του Μαδούρο.
Σε κάθε περίπτωση, δεν νομίζω ότι η πραγματική οικονομική κρίση στη Βενεζουέλα μπορεί να αποτελεί απόδειξη της αποτυχίας της πρόθεσης του Τσάβες να χτίσει μια νέα κοινωνία, εναλλακτική στον καπιταλισμό, όπως κανείς δεν θα κατηγορούσε μια μαγειρική συνταγή για μια τάρτα φρούτων που κάηκε επειδή ανάψαμε πολύ δυνατά τον φούρνο.
Αυτό που πρέπει να αναλύσουμε σοβαρά είναι το τι δεν έκανε καλά η κυβέρνηση και τι θα μπορούσε να μάθει ώστε να μην το επαναλάβει.
● Εχει αλλάξει κάτι σήμερα;
Τα τελευταία νέα είναι λιγότερο δυσμενή. Πρόσφατα η κυβέρνηση είχε μια σημαντική επιτυχία: μια ευρεία διεθνή συμφωνία που θα της επιτρέψει να ανεβάσει ικανοποιητικά την τιμή πώλησης του πετρελαίου.
Επίσης, προωθεί και τονώνει με μεγάλη ένταση την εθνική παραγωγή απευθύνοντας έκκληση σε όλους τους ιδιωτικούς βιομηχανικούς τομείς που είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με τη χώρα σ' αυτή την εθνική προσπάθεια.
Τελικά φαίνεται ότι υπάρχει απόφαση να πάρει αυστηρά μέτρα ενάντια στη διεφθαρμένη γραφειοκρατία.
● Μήπως είστε υπερβολικά αισιόδοξη;
Είμαι αισιόδοξη, διότι πιστεύω ότι η ιστορική συγκυρία είναι ενάντια στις συντηρητικές δυνάμεις: εξαπατούν τον λαό με υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρήσουν, αλλά αυτή η εξαπάτηση δεν μπορεί να διαρκέσει αιώνια, επειδή η πραγματικότητα θα συγκρουστεί με τα λόγια τους.
Η ιστορική συγκυρία είναι με το μέρος μας. Αυτό που μας βοηθά σ' αυτή τη μάχη ενάντια στις συντηρητικές δυνάμεις είναι το ότι το είδος της κοινωνίας που προτείνουμε και αρχίζουμε να χτίζουμε ανταποκρίνεται αντικειμενικά στα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού, σ' αντίθεση μ' αυτό που προτείνουν οι συντηρητικές δυνάμεις, το οποίο ωφελεί μόνο τις ελίτ.
Τότε, το μεγάλο ερώτημα είναι: Αφού έχουμε ένα σχέδιο που ωφελεί τη μεγάλη πλειοψηφία, γιατί αυτό δεν μεταφράζεται σε μια ανάλογη κοινωνική και εκλογική υποστήριξη;
Η εξήγηση που δίνουμε συνήθως είναι ότι οι συντηρητικές δυνάμεις διαδίδουν μέσω των ΜΜΕ μια στρεβλή εικόνα του σχεδίου μας.
● Ποιο είναι το μερίδιο ευθύνης που έχουν οι προοδευτικές δυνάμεις;
Εχουμε μεγάλη ευθύνη γι' αυτή την παρανόηση.
Δεν μπορέσαμε να εξηγήσουμε στους ανθρώπους τις πραγματικές διαστάσεις του σχεδίου μας με όρους που θα μπορούσαν να γίνουν κατανοητοί.
Και, το χειρότερο απ' όλα, οι ζωές μας δεν είναι συνεπείς με το σχέδιό μας.
Διακηρύσσουμε τη δημοκρατία και είμαστε αυταρχικοί.
Θέλουμε να οικοδομήσουμε μια κοινωνία αλληλεγγύης και είμαστε εγωιστές.
Υποστηρίζουμε την προστασία της φύσης και είμαστε καταναλωτικοί.
Ποια είναι
Γεννημένη στη Χιλή το 1937, η Μάρτα Χάρνεκερ υπήρξε μαθήτρια του Λουί Αλτουσέρ στο Παρίσι.Η επιστροφή στη χώρα της το 1968 συνέπεσε με την πτώση του Σαλβαδόρ Αλιέντε, οπότε αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στην Κούβα.
Από το 2004 μέχρι το 2011 έζησε στη Βενεζουέλα, ως σύμβουλος της κυβέρνησης Τσάβες, ενώ σήμερα ζει στο Βανκούβερ.
Εχει εκδώσει ογδόντα βιβλία και θεωρείται η πλέον πολυδιαβασμένη συγγραφέας της λατινοαμερικάνικης μαρξιστικής Αριστεράς.
